Bunga kantan (Etlingera elatior) merupakan tanaman bernilai tinggi dalam industri kulinari dan hiasan di Malaysia. Kejayaannya dalam sektor ini banyak bergantung kepada strategi pembiakan yang digunakan. Dua kaedah utama ialah pembiakan aseksual melalui rizom dan pembiakan seksual melalui benih, masing-masing dengan kelebihan dan kekangan tersendiri.
1. Rizom – Penyumbang Konsistensi Pasaran
Pembiakan melalui rizom telah menjadi kaedah dominan dalam industri kerana:
- Tempoh matang singkat – berbunga seawal 11–18 bulan selepas tanam.
- Keseragaman hasil – ciri genetik sama seperti pokok induk, memastikan kualiti dan warna bunga seragam.
- Pulangan modal cepat – sesuai untuk pengusaha komersial yang mengejar kecekapan ekonomi.
Walaupun praktikal, kaedah ini tidak menghasilkan variasi genetik baharu, menjadikan sumber ini terhad untuk pembangunan varieti baharu.
2. Benih – Sumber Inovasi Jangka Panjang
Kaedah pembiakan seksual melalui benih lebih perlahan, mengambil masa 2–3 tahun sebelum berbunga. Namun, ia menjadi satu-satunya sumber kombinasi genetik baharu yang diperlukan dalam:
- Program pembiakbakaan varieti unggul.
- Peningkatan daya tahan terhadap penyakit.
- Penyesuaian kepada perubahan iklim.
Kelemahan utama ialah tempoh percambahan yang tidak seragam (21–60 hari), kemungkinan disebabkan faktor dormansi benih.
3. Protokol Percambahan Benih yang Disyorkan
Kajian lapangan dan literatur mencadangkan langkah berikut:
- Pra-rawatan: Rendam dalam air suam selama ±12 jam.
- Media: Tanah kaya bahan organik, sentiasa lembap.
- Kedalaman semaian: ±1 cm dari permukaan.
- Persekitaran: Suhu 25–30°C, cahaya terang.
- Tempoh percambahan: 3–8 minggu, bergantung kepada keadaan optimum.
4. Analisis Perbandingan
| Aspek | Rizom (Aseksual) | Benih (Seksual) |
|---|---|---|
| Masa matang | 11–18 bulan | 24–36 bulan |
| Genetik | Klon seragam | Variasi baharu |
| Kesesuaian komersial | Sangat tinggi | Rendah |
| Peranan R&D | Terhad | Kritikal |
5. Implikasi Strategik
- Jangka pendek: Rizom kekal sebagai pilihan utama pengusaha kerana kestabilan hasil.
- Jangka panjang: Penyelidikan pembiakan benih perlu dipertingkatkan, terutamanya dalam teknik pemecahan dormansi untuk mempercepatkan percambahan dan meningkatkan potensi pembiakbakaan.
- Gabungan dua pendekatan akan memastikan kelestarian industri sambil mengekalkan kepelbagaian genetik.
About the Author
